راشد ۲ در راه ماه یکی از جسورانه‌ترین اقدامات فضایی امارات متحده عربی است. راشد 2 دومین ماه‌نورد امارات در سال ۲۰۲۶ است که به نیمه پنهان ماه خواهد رفت. این اقدام نه تنها جایگاه امارات را به عنوان یکی از قدرت‌های نوظهور فضایی تثبیت می‌کند، بلکه آن را به یکی از معدود کشورهایی تبدیل می‌کند که جسارت ورود به سخت‌ترین بخش ماه را دارند؛ جایی که چالش‌های ارتباطی و شرایط سطحی ناشناخته، بسیاری از مأموریت‌ها را با شکست مواجه کرده است.
بازگشت با قدرت پس از شکست نخست
امارات پیش از این با پروژه «راشد ۱» در سال ۲۰۲۲ وارد عرصه اکتشافات سطح ماه شده بود. اگرچه ماه‌نورد نخست در لحظات پایانی فرود دچار نقص شد و برخورد کرد، اما امارات آن را گامی آموزنده و موفق در مسیر بلندمدت فضایی خود توصیف کرد. مهندسان مرکز فضایی محمد بن راشد (MBRSC) که مسئول طراحی و اجرای این پروژه هستند، با تحلیل اطلاعات مأموریت نخست، نسخه‌ای پیشرفته‌تر، مقاوم‌تر و دقیق‌تر از ماه‌نورد را توسعه داده‌اند.
چرا راشد ۲ در راه ماه است؟
نیمه پنهان ماه، بخشی از کره ماه است که به دلیل قفل جزر و مدی، هرگز از زمین دیده نمی‌شود. این بخش دارای ویژگی‌های زمین‌شناسی منحصر به‌فرد، گودال‌های عمیق و محیط رادیویی آرام است. ارسال کاوشگر به این ناحیه به دلیل نبود ارتباط مستقیم با زمین بسیار دشوار است و به زیرساخت‌های ارتباطی ویژه‌ای نیاز دارد.
پشت ماه به‌ویژه برای پژوهش‌های اخترفیزیکی، رادیویی و تحقیق در مورد شرایط اولیه منظومه شمسی اهمیت دارد. مأموریت راشد ۲ در راه ماه می‌تواند داده‌هایی را از سطحی فراهم کند که هنوز به‌طور گسترده مورد بررسی قرار نگرفته است.
همکاری‌های جهانی، اعتماد به توان داخلی
مأموریت راشد ۲ در راه ماه یک تلاش کاملاً اماراتی نیست؛ بلکه نتیجه همکاری با نهادهای بین‌المللی و شرکت‌های پیشرفته فناوری فضایی است. امارات در این پروژه با شرکت آمریکایی Firefly Aerospace قرارداد بسته است. قرار است راشد ۲ با کمک فرودگر «Blue Ghost» که توسط این شرکت ساخته شده، به سطح نیمه پنهان ماه منتقل شود.
در کنار آن، از مدارگردی به نام «Elytra» نیز استفاده خواهد شد تا ارتباط بین ماه‌نورد و زمین حفظ شود. این مدارگرد به دور ماه خواهد چرخید و به‌عنوان یک ایستگاه واسط عمل می‌کند که ارتباطات رادیویی با زمین را تضمین می‌کند—موضوعی که برای موفقیت مأموریتی در نیمه پنهان ماه حیاتی است.
ویژگی‌های فنی راشد ۲
«راشد ۲» نسبت به نسخه اول از چندین منظر ارتقا یافته است. این ماه‌نورد حدود ۱۰ کیلوگرم وزن دارد و با پنل‌های خورشیدی برای تأمین انرژی مجهز شده است. بدنه آن از آلیاژهای سبک‌وزن و مقاوم ساخته شده تا بتواند در شرایط سخت سطح ماه، مانند تغییرات شدید دما و سطح ناهموار، عملکرد خود را حفظ کند.
مهم‌ترین تجهیزات راشد ۲ عبارتند از:
- دوربین پانورامیک و میکروسکوپی برای ثبت جزئیات سطحی و ساختار خاک
- حسگرهای حرارتی برای سنجش تغییرات دمایی سطح ماه
- حسگرهای پلاسمایی برای تحلیل محیط اطراف ماه و بررسی تعامل آن با بادهای خورشیدی
- سیستم ناوبری هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی برای جلوگیری از برخورد با موانع
این ابزارها به دانشمندان اماراتی و جهانی کمک می‌کنند تا بهتر به تحلیل محیط پشت ماه بپردازند و بستر را برای مأموریت‌های انسانی یا روباتیک آینده فراهم سازند.
مأموریتی فراتر از تکنولوژی
فراتر از فناوری، این مأموریت حامل پیامی قوی از سوی امارات است: آینده در فضا نه فقط متعلق به قدرت‌های سنتی مانند آمریکا، روسیه یا چین، بلکه متعلق به کشورهایی است که دیدی آینده‌نگر، سرمایه‌گذاری بلندمدت و شجاعت علمی دارند. در همین راستا، شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، معاون رئیس امارات و حاکم دبی، در سخنانی گفت:
“ما با «راشد ۲» نشان می‌دهیم که امارات نه فقط به دنبال مصرف دانش است، بلکه تولیدکننده‌ی علم، فناوری و همکاری‌های بین‌المللی نیز هست. پشت ماه، برای بسیاری تاریک و دور از دسترس است، اما برای ما، نوری از آینده را نشان می‌دهد.”
همکاری با ناسا، اروپا و استرالیا
نکته قابل توجه در این مأموریت، مشارکت سازمان‌های بین‌المللی است. ناسا در این پروژه حضور فعال دارد و یکی از تجهیزات علمی خود به نام «LuSEE-Night» را به عنوان بخشی از محموله به همراه این مأموریت ارسال خواهد کرد. این دستگاه یک رادیوتلسکوپ است که در نیمه پنهان ماه، به دور از نویز رادیویی زمین، به جمع‌آوری داده‌های کیهانی خواهد پرداخت.
همچنین کشور استرالیا یک محموله تحقیقاتی به نام SPIDER را در قالب این همکاری ارسال خواهد کرد. آژانس فضایی اروپا نیز به‌طور مشورتی و فنی با تیم اماراتی همکاری دارد. این همکاری‌ها گواهی است بر اینکه برنامه فضایی امارات، نه تنها جنبه ملی دارد، بلکه بخشی از جریان جهانی علم و فناوری در قرن بیست‌ویکم است.
آینده‌نگری امارات در فضا با راشد ۲ در راه ماه
مأموریت راشد ۲ تنها یکی از گام‌های امارات در مسیر چشم‌انداز فضایی بلندمدتش است. این کشور در سال‌های اخیر پروژه‌هایی چون کاوشگر مریخی «امل» (Hope Probe)، برنامه آموزش فضانوردان اماراتی و مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی مانند «دروازه قمری» (Lunar Gateway) را به اجرا گذاشته یا در دست بررسی دارد.
با ارسال موفق راشد ۲ به پشت ماه، امارات نه‌تنها ثابت می‌کند که توانایی طراحی و اجرای مأموریت‌های پیچیده فضایی را دارد، بلکه وارد مرحله‌ای جدید از نقش‌آفرینی علمی و فناوری در سطح بین‌الملل می‌شود.
جمع‌بندی
مأموریت «راشد ۲» به نیمه پنهان ماه، گامی جسورانه، فناورانه و راهبردی از سوی امارات متحده عربی است. این کشور که تنها چند دهه پیش با اقتصاد مبتنی بر نفت شناخته می‌شد، اکنون خود را به‌عنوان یکی از پیشگامان علمی منطقه و بازیگری مهم در صحنه جهانی فضایی مطرح کرده است.
این مأموریت نه تنها فرصتی برای مطالعه عمیق‌تر ماه است، بلکه الهام‌بخشی برای نسل‌های آینده در خاورمیانه و فراتر از آن است—که نشان دهد علم و جاه‌طلبی، با برنامه‌ریزی و پشتکار، می‌تواند هر غیرممکنی را ممکن سازد.
سؤالات متداول درباره مأموریت راشد ۲ در راه ماه
۱. راشد ۲ چیست؟
راشد ۲ دومین ربات ماه‌نورد امارات متحده عربی است که قرار است در سال ۲۰۲۶ به نیمه پنهان (پشت) ماه ارسال شود تا اطلاعات علمی و زمین‌شناسی جمع‌آوری کند.
۲. چرا نیمه پنهان ماه؟
پشت ماه از زمین قابل مشاهده نیست و محیطی بکر برای تحقیقات علمی محسوب می‌شود. امارات قصد دارد داده‌های جدیدی از این منطقه ناشناخته به دست آورد.
۳. چه فناوری‌هایی در راشد ۲ به کار رفته است؟
راشد ۲ دارای دوربین‌های تصویربرداری پیشرفته، حسگرهای حرارتی و پلاسمایی، و سامانه ناوبری هوشمند است که برای حرکت مستقل در سطح ناهموار ماه طراحی شده‌اند.
۴. چگونه ارتباط با پشت ماه برقرار می‌شود؟
با استفاده از مدارگردی به نام Elytra که بین زمین و ماه‌نورد قرار می‌گیرد، ارتباط رادیویی بین راشد ۲ و مرکز کنترل در زمین برقرار خواهد ماند.
۵. چه کشورها یا سازمان‌هایی در این پروژه مشارکت دارند؟
شرکت آمریکایی Firefly Aerospace در حمل و نقل و فرود ماه‌نورد نقش دارد. همچنین ناسا، آژانس فضایی اروپا، و استرالیا در بخش‌های علمی و فناوری همکاری می‌کنند.
۶. چه اهداف علمی برای این مأموریت تعیین شده است؟
بررسی ویژگی‌های خاک ماه، تحلیل گرد و غبار سطحی، اندازه‌گیری دما، و ثبت داده‌های پلاسما و تشعشعات از جمله اهداف علمی این مأموریت هستند.
۷. مأموریت راشد ۱ موفق بود یا شکست خورد؟
راشد ۱ در رسیدن به سطح ماه با مشکل مواجه شد و سقوط کرد، اما پیش از برخورد اطلاعات علمی مفیدی را ارسال کرد. این تجربه در طراحی راشد ۲ مؤثر بوده است.
۸. چه زمانی راشد ۲ به ماه پرتاب خواهد شد؟
بر اساس برنامه فعلی، پرتاب راشد ۲ برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است و فرود در پشت ماه با کمک فرودگر Blue Ghost انجام خواهد شد.